Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự đã được Quốc hội thông qua ngày 25/6/2025 và sẽ chính thức có hiệu lực từ 01/7/2025. So với Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2021), thì lần sửa đổi Bộ luật Tố tụng dân sự này đã có nhiều điểm mới cơ bản về cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng, thẩm quyền xét xử và các vấn đề khác có liên quan.
Thứ nhất, về cơ quan tiến hành tố tụng
Sửa đổi, bổ sung những quy định liên quan đến Viện kiểm sát nhân dân cấp cao, Tòa án nhân dân cấp cao. Theo đó, Viện kiểm sát nhân dân khu vực sẽ thay thế cho Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện và có những nhiệm vụ, quyền hạn mới theo quy định của Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân sửa đổi, bổ sung năm 2025. Tòa án nhân dân khu vực sẽ thay thế cho Tòa án nhân dân cấp huyện và có những nhiệm vụ, quyền hạn mới theo Luật Tổ chức Tòa án sửa đổi, bổ sung năm 2025. Viện kiểm sát nhân dân khu vực, Tòa án nhân dân khu vực sẽ kế thừa quyền, trách nhiệm của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện, Tòa án nhân dân cấp huyện.
Đồng thời, sửa đổi những quy định liên quan đến Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Tòa án nhân dân tối cao để thay thế những quy định liên quan đến Viện kiểm sát nhân dân cấp cao, Tòa án nhân dân cấp cao những nhiệm vụ, quyền hạn mới theo quy định của Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân sửa đổi, bổ sung năm 2025 và Luật Tổ chức Tòa án sửa đổi, bổ sung năm 2025.
Thứ hai, về người tiến hành tố tụng
Bãi bỏ, sửa đổi, bổ sung những quy định liên quan đến Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao, Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao để phù hợp với những quy định mới khi không còn tổ chức Viện kiểm sát nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp cao.
Thứ ba, sửa đổi quy định về thẩm quyền xét xử
Luật mới đã sửa đổi, bổ sung quy định về thẩm quyền xét xử của Tòa án theo Điều 35, 36, 37, 38. Quy định mới đã mở rộng đáng kể thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân khu vực. Tòa án nhân dân khu vực xét xử sơ thẩm những tranh chấp quy định tại các điều 26, 28, 30 và 32; giải quyết những yêu cầu quy định tại các điều 27, 29, 31 và 33; những vụ việc có yếu tố nước ngoài được quy định tại các Điều trên.
So với quy định cũ, thẩm quyền xét xử của Tòa án cấp huyện được giải quyết theo thủ tục sơ thẩm đối với một số tranh chấp quy định tại 26, 28, 30 và 32; một số yêu cầu quy định tại các điều 27, 29, 31 và 33.
Luật mới cũng đã sửa đổi, bổ sung đối với các Tòa chuyên trách Tòa án nhân dân. Quy định mới đã bổ sung thêm Tòa Kinh tế, Tòa Sở hữu trí tuệ tại Điều 36.
Luật mới cũng đã sửa đổi về thẩm quyền xét xử sơ thẩm của Tòa án nhân dân cấp tỉnh chỉ có thẩm quyền giải quyết đối với những yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài không thuộc thẩm quyền xét xử sơ thẩm của Tòa án nhân dân khu vực được quy định tại Điều 35; Bổ sung thêm quy định về thẩm quyền giám đốc thẩm, tái thẩm những bản án, quyết định đã có hiệu lực bị kháng nghị; giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc theo quy định của Luật Trọng tài thương mại được quy định tại Điều 37.
Thứ tư, về việc chuyển hồ sơ cho Tòa án
Luật mới đã sửa đổi, bổ sung về trường hợp Bộ Tư pháp nhận được đơn yêu cầu và giấy tờ, tài liệu quy định tại khoản 1 Điều 434 thì trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày nhận hồ sơ, Bộ tư pháp phải gửi chuyển cho Tòa án có thẩm quyền theo quy định tại Điều 35 và Điều 39. So với Luật cũ thì phải gửi chuyển cho Tòa án được quy định tại Điều 37 và Điều 39. Như vậy, có thể thấy trong trường hợp này Luật mới đã quy định về việc chuyển hồ sơ cho Tòa án nhân dân cấp khu vực thay vì trước kia sẽ chuyển cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh.
Thứ năm, về thẩm quyền kháng cáo, kháng nghị
Luật bổ sung quy định mới tại khoản 2 Điều 442, khoản 2 Điều 461, quy định Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân khu vực hoặc Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh có quyền kháng nghị để thay thế cho quy định Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh hoặc Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao như trước đây.
Thứ năm, về Thẩm quyền, thủ tục xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án đối với khoản thu nộp ngân sách nhà nước của Tòa án
Luật mới đã sửa đổi, bổ sung về việc Tòa án nhân dân cấp tỉnh sẽ có thẩm quyền xem xét theo thủ tục tái thẩm đối với các quyết định có hiệu lực của Tòa án nhân cấp khu vực trong phạm vi lãnh thổ. Bổ sung thêm quy định Tòa án nhân dân tối cao có thẩm quyền xem xét theo thủ tục tái thẩm đối với quyết định miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân cấp tỉnh bị kháng nghị được quy định tại điểm c, d khoản 1 Điều 488.
Thứ sáu, Luật mới cũng quy định về việc thay thế từ ngữ
Thay thế cụm từ “Thẩm tra viên” bằng cụm từ “Thẩm tra viên Tòa án” tại khoản 1 Điều 16, điểm a khoản 2 Điều 46, điểm b và điểm c khoản 1 Điều 47, khoản 11 Điều 48, Điều 50, Điều 54, Điều 55, khoản 2 Điều 60, điểm c khoản 2 Điều 80, điểm c khoản 2 Điều 82, khoản 4 Điều 97, khoản 3 Điều 208, khoản 1 Điều 504;
Kim Trúc – Viện KSND Khu vực 1
