AI là một công cụ mạnh mẽ giúp công chức trẻ ngành Kiểm sát nhân dân nâng cao hiệu quả học tập và làm việc. Tuy nhiên, nếu sử dụng thiếu kiểm soát, AI cũng có thể làm giảm khả năng tư duy độc lập, tiềm ẩn rủi ro pháp lý và ảnh hưởng đến đạo đức nghề nghiệp. Nhận diện và cân bằng hai mặt của AI là yếu tố then chốt để công chức trẻ tại Viện KSND tỉnh Gia Lai phát triển toàn diện, vừa thành thạo kỹ năng công nghệ, vừa giữ vững chuẩn mực pháp lý và đạo đức nghề nghiệp.

 Hiện nay, cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư đang bước vào giai đoạn chuyển từ ý tưởng sang ứng dụng thực tế và trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành một công cụ quan trọng trong nhiều lĩnh vực. Ngành Kiểm sát nhân dân nói chung cũng đang đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi số và xác định là khâu đột phá của năm 2026 để có kế hoạch thực hiện đạt hiệu quả, trong đó có Viện KSND tỉnh Gia Lai. Với khả năng xử lý dữ liệu lớn, phân tích thông tin nhanh chóng và hỗ trợ ra quyết định, AI mang lại nhiều tiện ích cho các công chức trẻ trong học tập và công việc. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích rõ rệt, AI cũng tiềm ẩn những rủi ro pháp lý khó lường nếu sử dụng không đúng cách. Việc nhận diện và cân bằng hai mặt của AI là yêu cầu quan trọng để công chức trẻ vừa nâng cao hiệu quả làm việc, vừa đảm bảo tính độc lập, đạo đức nghề nghiệp và an toàn pháp lý.

Trong học tập, AI giúp các công chức trẻ tiếp cận nguồn thông tin pháp luật khổng lồ một cách nhanh chóng. Việc tra cứu văn bản pháp luật, nghị quyết, án lệ hay thông tư trở nên dễ dàng và chính xác hơn. Bên cạnh đó, AI có thể phân tích các dữ liệu pháp lý phức tạp để đưa ra các định hướng giải quyết, biện pháp xử lý một cách phù hợp và hiệu quả đối với từng vụ việc cụ thể. Các nền tảng học tập trực tuyến tích hợp AI còn hỗ trợ luyện tập giải quyết tình huống pháp lý, giúp công chức nâng cao kiến thức và kỹ năng phân tích.

Trong công việc, AI giúp tự động hóa nhiều công việc hành chính và pháp lý như soạn thảo văn bản, biên bản, các loại báo cáo hay phân tích chứng cứ và tình huống có trong hồ sơ vụ việc. Ngoài ra, AI còn có khả năng dự đoán kết quả vụ án dựa trên dữ liệu án lệ, từ đó hỗ trợ công chức đưa ra các quyết định pháp lý kịp thời và có căn cứ. Nhờ đó, năng suất và hiệu quả làm việc được nâng cao, giảm khối lượng công việc lặp đi lặp lại, cho phép cán bộ tập trung vào những nhiệm vụ chuyên môn quan trọng hơn.

Kiểm sát viên Viện KSND khu vực 10 báo cáo án bằng sơ đồ tư duy

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích rõ rệt, AI cũng chứa đựng nhiều rủi ro tiềm ẩn và những mặt trái cần được nhìn nhận thấu đáo để phòng tránh những hệ lụy không mong muốn.

Trong hoạt động học tập, một trong những rủi ro lớn là sự phụ thuộc quá mức vào AI, dẫn đến việc giảm khả năng tư duy độc lập và phát triển kiến thức nền tảng. Nếu những công chức trẻ do chưa có kinh nghiệm nên chỉ dựa vào AI để phân tích vụ việc hoặc tra cứu thông tin thì có thể bỏ qua việc đánh giá bối cảnh pháp lý và phân tích tính logic của tình huống, dẫn đến nhận diện bản chất vụ việc sai lệch và áp dụng pháp luật để giải quyết tình huống không đúng.

Bên cạnh đó,khi ứng dụng AI vào giải quyết công việc, những sai sót về dữ liệu hoặc thuật toán AI có thể dẫn đến việc quyết định áp dụng quy định của pháp luật để giải quyết từng vụ việc, vụ án cụ thể không chính xác, tiềm ẩn rủi ro pháp lý nghiêm trọng. Việc dựa quá nhiều vào AI trong xử lý hồ sơ, đánh giá chứng cứ hoặc đưa ra quyết định giải quyết đối với một số vụ việc có tính nhạy cảm cũng đặt ra vấn đề về đạo đức nghề nghiệp. Ngoài ra, việc sử dụng AI còn tiềm ẩn nguy cơ bảo mật thông tin, đặc biệt với những dữ liệu pháp lý, chứng cứ nhạy cảm, quan trọng nếu không kiểm soát tốt có thể gây hậu quả nghiêm trọng về mặt pháp lý và uy tín của chính các công chức và đơn vị mà họ đang công tác.

Hiện nay, toàn ngành Kiểm sát nhân dân đang tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong công tác quản lý, chỉ đạo điều hành và chuyên môn nghiệp vụ nhằm tiết kiệm thời gian, tăng chất lượng, hiệu quả công việc. Để tận dụng tối đa mặt tích cực và giảm thiểu rủi ro khi sử dụng công cụ AI vào học tập và công việc hàng ngày, những công chức trẻ cần nhận diện và đánh giá được sự cần bằng hai mặt của AI để để ra những giải pháp tốt cho bản thân. Để làm được điều này, tác giả xin gợi ý một số giải pháp sau:

Thứ nhất, chỉ tìm hiểu và sử dụng AI như công cụ hỗ trợ cho mỗi người trong học tập và công việc mà không sử dụng nó để thay thế hoàn toàn tư duy con người. Sử dụng AI như một nguồn tài liệu để tham khảo nhằm rút ngắn thời gian nghiên cứu, nhưng luôn kiểm chứng, đối chiếu thông tin từ quy định tại các văn bản pháp luật, hướng giải quyết vụ việc từ các án lệ và ý kiến của những chuyên gia đầu ngành.

Thứ hai, phát triển kỹ năng phân tích và đánh giá thông tin bằng cách không ngừng tìm hiểu, học hỏi để nhận diện những dữ liệu thiếu chính xác hoặc thiên lệch từ AI; từ đó nâng cao khả năng phân tích và đưa ra hướng giải quyết một cách độc lập trên cơ sở chứng cứ và quy định của pháp luật.

Thứ ba, mỗi cá nhân, nhất là các công chức trẻ cần tuân thủ nguyên tắc pháp lý và đạo đức nghề nghiệp khi dùng AI để quản lý hồ sơ, chứng cứ và giải quyết vụ án, vụ việc. Đặc biệt không chia sẻ những dữ liệu, chứng cứ nhạy cảm trên các nền tảng AI công cộng thiếu bảo mật, nhất là đối với những tài liệu mật của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị xã hội hay những chứng cứ, hình ảnh mang tính riêng tư nhạy cảm của công dân.

Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay, việc áp dụng công nghệ số hiện đại cùng các giải pháp bảo mật tiên tiến là yêu cầu tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả công việc và xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp, minh bạch. Ngành kiểm sát nhân dân tỉnh Gia Lai đang phấn đấu đưa toàn bộ hoạt động hành chính và các khâu nghiệp vụ trọng yếu lên môi trường số, qua đó tối ưu quy trình, giảm thiểu rủi ro và tăng cường chất lượng công vụ. Với vai trò là những người có hiểu biết sâu về công nghệ và trí tuệ nhân tạo, mỗi công chứctrẻ trong Ngành càng phải chủ động nhận diện và cân bằng hai mặt của AI. Từ đó sử dụng công nghệ một cách an toàn, trách nhiệm và hiệu quả, qua đó góp phần xây dựng xây dựng Đảng, xây dựng Ngành trong sạch, vững mạnh, hiện đại, bảo đảm hoạt động thông suốt, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả trong tình hình mới./.

Nguyễn Xuân Kỳ - Viện KSND khu vực 10